Ko wai mātou?

Kia whakatewhatewha koe i ngā kōrero mō te ‘Pokapū Kaupapa Reo ā-Ture’ me tōna orokohanga

Ko te Kaupapa Reo ā-Ture

Ko te Pokapū Kaupapa Reo ā-Ture he wahanga ake o te Kaupapa Reo ā-Ture i timata i te Whare Wānanga o te Ūpoko o te Ika a Māui.  Nā tētahi rōpū rangahau i kawe te kaupapa, he pūkenga ētahi, he akonga tuākana ētahi, he akonga o mua ētahi o te Kauhanga Tātai Ture i te tau 2008 tae rā nō ki te tau 2013.

Nā te rōpū rangahau te papakupu i whakatāngia ai i te tau 2013, ā, koinei te papakupu tuatahi o ngā kupu ture Māori i Aotearoa. Ko ngā kupu kei roto i te papakupu i ahu mai i tētahi kōpututanga tuhinga i whakaemingia e te rōpū rangahau.

Nā te Pokapū Kaupapa Reo ā-Ture i māmā ake ai te rapu haere i ngā kōrero ki roto, ā, kua hōrapa hoki hei tirohanga mā te marea.

Ko ngā Rauemi

Kō te Kōpututanga Tuhinga Reo Ture

Ko te Kōpututanga Tuhinga Reo Ture te Kōpututanga nui katoa o ngā tuhinga reo Māori. Waru miriona kupu kei roto i te Kōpututanga, ā, i ahu mai ēnei kupu katoa i ngā tuhinga ture nō te tau 1828 tae atu ki te tau 2009.

Mā te Kōpututanga ka kitea he whakahirahira katoa te whakamahinga o te reo Māori, nā te reo i whakaahua, i whakakōrero, i whakahonohono ngā whakaaro ture Pākehā i roto i ngā rautau e rua ki muri.

Kō te Tātari Tuhinga

Mā te Tātari Tuhinga ka taea e koe te rapu haere te Kōpututanga Reo ā-Ture kia whānui, kia āta hāngai pū hoki ki tāu e hiahia ai. He nui ngā tātari ā-rorohiko hei whakamahi māu kia tino hāngai nei ngā hua o āu rapunga ki tāu e hiahia ai. 

Kō te Papakupu Reo Ture

Ko tēnei papakupu he tuatahitanga o tēnei momo tikinare. He papakupu whānui tēnei o ngā kupu ture Māori me ōna tini hāngaitanga ki ngā whakaaro ture Pākehā, engari kāore te katoa o ngā kupu ture Māori ki roto i tēnei papakupu.

Kō ngā kupu ture Māori e ahu mai ana i te ao Māori ōnamata koia ko te iho matua o tēnei papakupu. Kāore anō kia pēnei te whakaatu i te whānui o te mana o ēnei momo kupu ki roto i Aotearoa, ā, kāore anō pea kia pēnei ngā kaupapa hanganga papakupu ture o ngā reo taketake o te ao.

He Whakamārama Anō...

He Rauemi Rangahau

Āpiti atu i ngā hua rangahau i taea noaihotia e te pūtea, he maha ngā rauemi kua puta i ngā kairangahau o te Kaupapa Reo ā-Ture, arā ko ngā atikara kua whakawātia e te kāhui rangahau, ko ngā wāhanga o ngā pukapuka rangahau kua whakaaetia he kounga, ko ngā atikara ā-rorohiko, ko ngā kauhau ki ngā wānanga me ētahi atu rauemi.

Ko te Kapa Rangahau

Arā noa atu ngā kairangahau, ngā tohunga kua tiaki nei i te whakanaketanga o ngā rauemi kua kitea ki konei i ngā tau e ono ki muri.

He Rauemi Anō

Arā noa atu ētahi atu anō rauemi ture Māori e wātea ana ki te marea. He pai ēnei kia kite i pēhea te iwi Māori e whai wāhi atu ki te pūnaha ture o Aotearoa.

Kō ngā Pūtea Tautoko

Nā te Whare Wānanga o te Ūpoko o te Ika tēnei Pokapū i waihanga.  Nā tētahi whakawhiwhinga pūtea nā te New Zealand Law Foundation i taea ai ēnei rauemi te uru ki runga i te ipurangi. 

Kua waihangahia ēnei rauemi ki ngā putea nā te tari pūtaiao me te auaha o te Hikina Whakatutuki tari pūtaiao me te auaha o te Hikina Whakatutuki (ko te Foundation for Research, Science and Technology i ngā wā o mua). 

Nā te Whare Wānanga o Te Ūpoko o te Ika a Māui te pūtea i toha mai i te timatatanga o tēnei rangahau mai i te University Research Fund me te Library Contestable Fund. 

Tukuna Mai ōu Whakaaro

Tino hiahia ana mātou te rōpū rangahau kia rongo i ōu whakaaro, āu kōrero mō ngā rauemi kei tēnei pae tukutuku. Mēnā he whakaaro ōu, he kupu āu me mōhio ai mātou, tukuna he īmera ki email patai@legalmaori.net.nz. E hiahia ana mātou kia whakawhanake i tēnei pae tukutuku, nō reira ahakoa pēhea pai katoa ōu whakaaro.